با گیاه آویشن آشنا شوید + خواص اویشن

آویشن

یا آزربه (نام علمی: Thymes) سرده‌ای از تیره نعناعیان است. آویشن حدود ۳۵۰ گونه دارد. در ایران ۱۴ گونه گیاه معطر و چند ساله دارد.این سرده به مرزنگوش بسیار نزدیک است و در مناطق کوهستانی میروید به زبان ترکی آذربایجانی کهلیگ اوتی (Kəklikotu) میگویند

در تحقیقی دربارهٔ اثرات گیاهان درمنه، اسطوخودوس و آویشن شیرازی بر روی باکتری‌های Pseudomonas aeruginosa، Staphylococcus aureus و Klebsiella pneumoniae که در سال ۲۰۱۴ انجام شد، مشاهده شده‌است که هر ۳ اسانس دارای اثر مهارکننده بر روی باکتری‌های بیماری‌زا هستند؛ اما اسانس گیاه آویشن شیرازی دارای اثر بهتری در مهار باکتری‌ها نسبت به اسانس گیاهان دیگر داراست.

هم‌چنین از آویشن در صنایع غذایی (پیتزا، پاستا، ماهی، پنیر، لیکور، ذرت مکزیکی و…)، دارویی، بهداشتی و آرایشی استفاده می‌شود.

گونه‌ها

آویشنیان حدود ۳۵۰ گونه دارد، از جمله:

آویشن پهن

• آویشن اوراسیایی Thymus pannonicus
• آویشن پشمی Thymus pseudolanuginosus
• آویشن خزنده Thymus praecox
• آویشن زیره‌ای Thymus herba-barona
• آویشن لیمویی Thymus pulegioides
• آویشن معمولی Thymus vulgaris
• آویشن مورودر Thymus moroderi
• سوسنبر Thymus capitatus
• ثومون Thymus serpyllum

آویشن در ایران

در زبان کردی کرمانشاهی به «آویشن»، «جعتری» و در سایر مناطق کردنشین به آن «آنخ» یا «اَزوِه» یا «هه زوه» گفته می‌شود و در زبان ترکی به «کهلیک اوتو» و در زبان لری به خصوص در مناطق بختیاری به این گیاه «اوشوم» و (اِزبوئه) گفته می‌شود. در زبان مردم رودبار استان گیلان به آن، «پلنگ مشک» می‌گویند و طعم دهنده اصلی غذایی به نام شامی رودباری است. یکی از گونه‌های این گیاه که در مناطق کوهستانی شمال خراسان به وفور یافت می‌شود به زبان کرمانجی «آنخ» نام دارد.

گونه‌های مختلفی از آویشنیان در کوهستان‌های ایران می‌روید. در کتب طب سنتی فارسی با نام «حاشا»، «اوشن» و «صعتر الحمیر» نام برده شده‌است. در ایران گونه‌های مختلف با اسامی محلی متفاوتی شناخته می‌شوند از جمله در همدان «آزربه»، در اطراف تهران «آویشن یا آویشم»، در طالقان «زروه»، در زبان کردی به آن «جعتری»، «آنوخ» یا «اَزوِه» می‌گویند، و در مناطق ترک‌نشین «کهلیک اوتی» یا «کاکله اوتی»، و در سایر مناطق «صعتر»، «زعتر»، «اوشن»، «اشمه کوهی»، «سی سنبر» و «سوسنبر» نامیده می‌شود.^[۵]

در شهرستان اقلید با نام آویشن شیرازی (Zataria multiflora) می‌روید.^{[نیازمند منبع]} در آذربایجان غربی بخصوص مناطق کوهستانی نقده رویش قابل توجهی دارد. در زبان ترکی به آن کهلیک اوتو (کهلیک = کبک و اوت = گیاه) می‌گویند. برخی آن را به دلیل تشابه اسمی با کاکوتی اشتباه می‌کنند. در حالی که کهلیک اوتو (آویشن)، علی‌رغم تشابه اسمی با کاکوتی از آن متفاوت است. در همدان به آن اَزبویه و در کوخرد و همچنین فارغانات هرمزگان به آن اَوشُه درمناطق از کوه تشگرد فارغانات اوشه استکو می‌گویند. در چهارمحال و بختیاری به خصوص در کوهپایه‌های کلار و ناغان (اُورشُم) می‌روید. در جلگه دشتهای میانی استان بوشهر نیز می‌روید و در لریدشتی بوشهری به آن اُوشِوم می‌گویند، این گیاه در نواحی کوهستانی استان سیستان و بلوچستان هم می‌روید و در زبان محلی به آن «ازگند» می‌گویند. ازبوئه اشتباهاً با آویشن اشتباه گرفته می‌شود و نام فارسی آن زوفا می‌باشد.

نتایج پژوهش‌های متعدد نشان داده است که استفاده از گیاه آویشن به همراه مواد طبیعی دیگر برای مقابله با مشکلات و بیماری‌های تنفسی موثر است. البته منظور از این حرف، اقدام به خوددرمانی نیست. شما در هر حال نیاز به نظر یک پزشک متخصص دارید.

هم اکنون پژوهشی روی بیش از هفت هزار بیمار مبتلا به برونشیت در حال انجام است و محققان تاثیر شربت آویشن و ریشه‌ی پامچال یا پریمولا را روی این افراد بررسی می‌کنند.

نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که این شربت کمابیش به اندازه‌ی دو داروی ان-آستیل سیستئین* Acetylcysteine و آمبروکسول* Ambroxol در روان کردن ترشحات برونشیت موثر است.

* ان – آستیل سیستئین Acetylcysteine: یک داروی خلط آور است که به شکل قرص و قرص جوشان مصرف می‌شود.

* آمبروکسل Ambroxol: دارو‌های مهار کننده سرفه، خلط آورها، نرم کننده‌های مخاط و ضد احتقان بینی است.

نتایج بررسی‌های دیگر نیز نشان داده است که شربت تهیه شده از عصاره‌ی آویشن و عصاره برگ گیاه پیچک نیز تاثیر زیادی در تسکین سرفه دارد.

از مهم‌ترین استفاده‌های آویشن در بیماری‌های دستگاه تنفسی است. آویشن درختچه‌ای کوتاه و پر شاخه است. شاخه‌های علفی آن پوشیده از برگ‌هایی در قسمت فوقانی ساقه است. آویشن می‌تواند در درمان اختلالات قاعدگی و تسکین درد‌های عادت ماهانه موثر باشد. آویشن عامل تصفیه کننده خوبی بوده و در درمان بی خوابی و امراض سوء هاضمه هاضمه مفید است.

یکی از شناخته شده‌ترین گیاهان دارویی از تیره نعناع است. آویشن Thymus vulgaris گیاهی است علفی، دارای ریشه مستقیم، کم و بیش چوبی وبا انشعابات فراوانی می­باشد. شاخه‌ها زیاد و چوبی که به ارتفاع ۳۰ سانتی متر می­رسد. ساقه‌های آویشن چهار گوش، قهوه‌ای متمایل به سبز تا قهوه‌ای متمایل به ارغوانی، و پوشیده از کرک است. برگ‌ها کوچک، باریک و کشیده به رنگ سبز متمایل به خاکستری و پوشیده از کرک با کناره‌های برگشته بوده و به صورت متقابل، بر روی ساقه قرار دارند. این برگ‌ها بوی بسیار نافذی دارند و دارای دم برگ‌های کوچکی نیز می‌باشند گل‌ها کوچک، گلی رنگ و یا سفید و به صورت مجتمع در انتهای ساقه قرارگرفته‌اند و در اواخر خرداد و اوایل تیر ظاهر می‌شود.

طبیعت و طبع اویشن

ترکیبات شیمیایی گیاه آویشن

مهمترین ترکیب گیاه، اسانس آن است که به میزان ۱ تا ۵/۲ درصد در برگ‌های آن وجود دارد. مهم‌ترین اجزاء اسانس شامل تیمول و کارواکرول که به ترتیب از ۷۰ – ۳۰ درصد اسانس و ۳۰ – ۱۵ درصد اسانس را تشکیل می‌دهند. ترکیبات دیگر شامل لینالول، گاما ترپینن، پارا سا یمن، تیمن و آلفا پی نن هستند. شاخه گلدار و برگدار این گیاه دارای تانن می­باشد. این ترکیبات و درصد آن‌ها به شرایط محل کشت، زمان برداشت و سایر شرایط جغرافیایی، بستگی دارند.

خواص درمانی آویشن

– آویشن مقوی معده و اعصاب است و به علت عطر و طعم مطبوعی که دارد یک داروی اشتها آور و هاضم غذاست و مانع ترش شدن غذا در معده می‌شود.

– آویشن داروی ضد تشنج است و تعداد زیادی از بیماری‌های مختلف که ظاهرا هیچ گونه شباهتی با یکدیگر ندارند و همه آن‌ها به علت تشنج رگ‌ها و ماهیچه‌های صاف و مجاری داخلی بدن بروز می‌کنند را معالجه می‌کند.

– آویشن گاز‌های روده را جذب کرده و از بین برده و در درمان نفخ معده و روده‌ها مؤثر است.

– آویشن گردش خون را تحریک و جریان آنرا منظم می‌کند.

– آویشن هوش و قوه ادراک را زیاد می‌کند.

– آویشن اعمال اعضای جنسی را در بدن تحریک و تقویت می‌کند.

– آویشن در درمان بیماری‌های ریوی، زکام، برونشیت، آسم، سیاه سرفه و آنژین مفید بوده و خلط آور خوبی است.

آویشن برای چه کسانی خطرناک است؟

تاکنون در مورد عارضه‌ی جانبی ناشی از مصرف مقادیر خوراکی آویشن یا فرآورده‌های وابسته، گزارشی داده نشده است، ولی ممکن است در موارد معدودی، درد‌های شکمی را ایجاد نماید و یا باعث گرفتگی موقتی گردد. از عوارض جانبی این گیاه حالت تهوع، استفراغ، سردرد، گیجی و تشنج می­باشد. التهاب پوست در اثر تماس آویشن نیز گزارش شده است.

در خوردن  عرق آویشن نباید زیاده‌روی کرد، زیرا باعث بروز آلبومین درادرار می‌شود. همچنین مصرف آویشن برای زنان حامله و باردار توصیه نمی‌شود. مقدار مصرف عادی آن برای افراد بالای یک سال، ۶- ۳ گرم برگ خشک، در یک نوبت و روزی ۳- ۱ مرتبه تکرار این مقدار می‌باشد. افراد کم‌تر از یک سال، ۱- ۵/۰ گرم از گیاه یا معادل آن از فرآورده‌های آویشن را روزی چند مرتبه می‌توانند مصرف کنند. هم چنین، میزان مصرف تنتور آن، ۴۰ قطره تا سه بار در روز از این مقدار برای بزرگسالان و تا یک ششم این مقدار، برای افراد زیر یک سال، مناسب است. مصرف شربت‌های مختلف، بر حسب دستور کارخانه‌ی سازنده می‌باشد. از مصرف روغن آویشن به صورت خوراکی باید خودداری کرد و آن را فقط به صورت استعمال خارجی به کار برد.

بیمارانی که دارای بیماری پوستی، بیماری عفونی، مشکلات قلبی هستند، در استفاده از آویشن در حمام باید احتیاط نمایند.

منبع: سلامت نیوز